Quyền sở hữu trí tuệ của tác giả sách và cách đăng ký tác quyền

Hiện nay các tác phẩm sách giấy và ấn phẩm số đang ra đời với tốc độ ngày một cao. Tuy nhiên, để đảm bảo rằng quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả được bảo vệ trước các hành vi sao chép, vi phạm, thì việc hiểu rõ các quy định pháp luật về quyền sở hữu trí tuệ và thực hiện đăng ký quyền tác giả là vô cùng cần thiết. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết quyền SHTT của tác giả đối với sách, cũng như quy trình đăng ký quyền tác giả tại Việt Nam.

1. Quyền sở hữu trí tuệ của tác giả đối với sách: phân tích pháp lý

Theo quy định tại Điều 14, Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 (được sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019, 2022), tác phẩm văn học – bao gồm sách, tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ, lý luận phê bình… – là đối tượng được bảo hộ quyền tác giả. Ngay từ thời điểm tác phẩm được thể hiện dưới hình thức vật chất nhất định (dù chưa công bố), quyền tác giả đã phát sinh và được pháp luật bảo vệ, không phụ thuộc vào thủ tục đăng ký.

Quyền của tác giả được chia thành hai nhóm chính: quyền nhân thân và quyền tài sản, cụ thể như sau:

Quyền nhân thân (Điều 19, Luật SHTT):

– Quyền đặt tên cho tác phẩm;

– Quyền đứng tên thật hoặc bút danh;

– Quyền công bố hoặc cho phép người khác công bố;

– Quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén.

Các quyền nhân thân là không thể chuyển nhượng, trừ quyền công bố tác phẩm.

Quyền tài sản (Điều 20, Luật SHTT):

– Làm bản sao tác phẩm;

– Phân phối, phát hành;

– Truyền đạt tới công chúng (bao gồm thông qua mạng Internet);

– Cho thuê tác phẩm;

– Chuyển nhượng, cấp phép sử dụng có trả phí.

Quyền tài sản có thể được chuyển nhượng toàn phần hoặc một phần, có thời hạn hoặc không thời hạn.

2. Thời hạn bảo hộ quyền tác giả đối với sách

Theo Điều 27 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (được sửa đổi bởi Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2009), quyền nhân thân được bảo hộ vô thời hạn, còn quyền tài sản được bảo hộ suốt đời tác giả và 50 năm sau khi tác giả qua đời. Trong trường hợp tác phẩm có đồng tác giả, thời hạn bảo hộ được tính sau khi tác giả cuối cùng qua đời.

3. Thủ tục đăng ký quyền tác giả đối với sách

Việc đăng ký quyền tác giả sẽ giúp tác giả có căn cứ pháp lý, được Nhà nước bảo hộ khi xảy ra tranh chấp hoặc bị xâm phạm tác quyền quyền. Đồng thời, chứng nhận đăng ký quyền tác giả là một căn cứ quan trọng để: chuyển nhượng quyền tác giả hoặc khởi kiện khi xảy ra tranh chấp.

Việc đăng ký quyền tác giả đối với sách được thực hiện theo quy định tại Điều 38, 39 Nghị định 17/2023/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan. Hồ sơ cần chuẩn bị gồm có:

a) Tờ khai đăng ký quyền tác giả, đăng ký quyền liên quan (theo mẫu) do chính tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan ký tên hoặc điểm chỉ, trừ trường hợp không có khả năng về thể chất để ký tên hoặc điểm chỉ;

b) 02 bản sao tác phẩm (bao gồm cả bản điện tử) hoặc 02 bản sao bản định hình cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng;

c) Văn bản ủy quyền nếu người nộp hồ sơ là người được tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan ủy quyền theo quy định tại khoản 6 Điều 38 của Nghị định này;

d) Tài liệu chứng minh là chủ sở hữu quyền:

Tài liệu chứng minh nhân thân đối với cá nhân: 01 bản sao Chứng minh nhân dân hoặc Căn cước công dân hoặc Hộ chiếu;

Tài liệu chứng minh tư cách pháp lý đối với tổ chức: 01 bản sao Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc Giấy phép thành lập hoặc Quyết định thành lập;

Các tài liệu khác minh chứng cho căn cứ phát sinh quyền tác giả

đ) Văn bản đồng ý của các đồng tác giả, nếu tác phẩm có đồng tác giả;

e) Văn bản đồng ý của các đồng chủ sở hữu, nếu quyền tác giả, quyền liên quan thuộc sở hữu chung;

g) Trường hợp trong tác phẩm có sử dụng hình ảnh cá nhân của người khác thì phải được sự đồng ý bằng văn bản của người đó theo quy định của pháp luật.

Thời hạn cấp Giấy chứng nhận: 15 ngày làm việc kể từ ngày nhận hồ sơ hợp lệ

Như vậy, việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ không chỉ là bảo vệ một cuốn sách, mà còn là bảo vệ giá trị sáng tạo và nỗ lực lao động trí tuệ của tác giả. Đăng ký quyền tác giả là bước đi đơn giản nhưng hiệu quả, giúp chủ thể sở hữu yên tâm hơn khi xuất bản, hợp tác, thương mại hóa tác phẩm của mình.